Progressie verhoog skryfstukke se kwaliteit Lesing en oefening vir Gr.10-12

Progressie is ‘n belangrike stylfiguur om van kennis te neem. Progressie gee gehalte aan jou skryfwerk. Omdat ons dit weet, beplan ons elke skryfstuk met progressie as ons middelpunt.
Progressie dui op ontwikkeling. Dink aan die verloop van ‘n dag: progressief vorder die dag van oggendskemer tot die aand met sy maan en helder sterre. So ontwikkel ons van baba tot volwassene. Volwassenes ontwikkel elke dag verder op emosionele, intellektuele en geestelike vlakProgressie dui op lewe en gehalte van lewe.
Progressie moet ook in ons skryfwerk reflekteer. Die karakters in ons stories moet, soos die verhaal vorder, in karakter groei deur beter insig te toon aangaande hulle uitdagings.
Ook moet ons storielyn ontwikkel na ‘n goeie en bevredigende oplosssing van die sentrale uitdaging. Dit alles moet ook ons lesers laat groei tot beter insig in die betrokke uitdaging.

Progressie word ook toegepas in gedigte:

In die gedig Goedkeuring gaan vrae oor progressie behandel word om hierdie stylfiguur prakties te illustreer.

Goedkeuring
Die tema handel oor die mens se begeerte na aanvaarding. Dit is ‘n baie sterk begeerte wat elke mens moet respekteer.

Omdat ons dit besef moet ons mense met deernis aanvaar. Deur net vriendelik te groet, ander in die oë te kyk en vriendelike, belangstellende vrae te vra wys ons die eerste stap van aanvaarding.

Hierdie gedig is ideaal vir tieners wat in ‘n fase is wat hulle graag aanvaar wil word deur dié mense wat hulle bewonder.

Tieners moet leer dat jy nie geld of status moet hê of verkeerde dinge moet doen om aanvaar te word nie.
 
Goedkeuring

1 Daar is ‘n knellende ketting
2 wat jou vasgevang wurg –
3 ‘n ketting deur jouself
4 om en om jou gedraai:
5 ander se goedkeuring
6 wat jou gelukkig moet hou…

7 Dit is ‘n ketting
8 waarvan die knel roep:
9 buig ‘n skakel oop
10 stap vry weg van die een
11 met sy stywe nek
12 in sy eie ketting
13 wat van jou
14 sy goedkeuring weerhou!
(J.S. Dreyer)

Vrae:

1 Die titel dui aan waaroor die gedig gaan handel. Die leser moet dus vra: “Wat wil die digter oor Goedkeuring sê?” As ons progressie in ag neem, waar sal die boodskap van ‘n gedig dus staan?
2 Verduidelik die progressie vanaf reël 1 tot 2.
3 Is daar progressie vanaf r.2 tot r. 3 en 4? Motiveer jou antwoord.
4 Watter progressie sien jy in r. 5-6 as jy dit met r.1-2 vergelyk?
5 Vergelyk r.1 met r. 7-10. Watter progressie merk jy hier op?
6 Vergelyk die titel en r.11-14. Verduidelik die progressie.
7 Sê wat die boodskap oor die tema is.

Antwoorde:

1. Aan die einde van die gedig.
2. Reël 1 is bloot ‘n stelling. R.2 gee ‘n beskrywing van wat hierdie ketting doen. Dit brei dus uit op die stelling en verduidelik wat die ketting aan die mens doen.
3. Die progressie is in die feit dat dit nie net ‘n knellende ketting is wat jou wurg nie, maar die mens het self die ketting om homself gedraai. Die leser hoor eers van die ellende, maar deur progressie sien hy nou wie dit veroorsaak het!
4. In r.5-6 is die ketting nou ‘n metafoor vir die begeerte na goedkeuring van ander mense.
   Die progressie is ook in die groei vanaf goedkeuring soek na die oortuiging dat hierdie goedkeuring van ander hom gelukkig sal hou.
5. Die ketting word nie meer beskryf nie. Die progressie is daarin dat daar nou ‘n beskrywing van die knel van die ketting is. Die knel is die metafoor vir die pyn wat die voortdurende soeke na goedkeuring bring.
   Ook is die progressie daarin dat die spreker eers net noem daar is ‘n ketting, maar in r.9-10 is die oproep om te ontsnap, om vry weg te stap van die begeerte na aanvaarding by ‘n persoon wat dit nie wil gee nie.
6. Die titel is net die woord “Goedkeuring”. Dit het ‘n positiewe betekenis, maar progressief is beweeg na r.11-14 waar beskryf word wie goedkeuring weerhou, dus wie ander verwerp. Let op r.12 “in sy eie ketting” wat op progressie in insig dui. Dié wat verwerp is ook maar onseker en ook maar in hulle eie kettings van goekeuring soek.
7. Die boodskap van die gedig: Die begeerte na aanvaarding maak die mens blind om net vrylik aanvaarding uit te deel. So bly elkeen ongelukkig in sy eie ketting na ander se aanvaarding soek.
8. Volg van vandag af my skryfwenke by: sandreyerskryf.wordpress.com

Oefening in funksies van karakters in letterkunde (gr.10 -11)

Funksies van karakters in letterkunde

Ons moet ‘n ingesteldheid hê van wonder wat is iets se funksie in besonder, maar ook in die groter geheel.

Alles en almal het funksies. Wat hierdie funksies presies is en hoe dit by mekaar aansluit om ‘n suksesvolle groter geheel te vorm, word oral deur die mens bestudeer.

Die mikpunt van sulke studies is nie net om hierdie funksies te verstaan nie, maar om dit tot voordeel van die mens te gebruik.

Dit geld ook vir letterkunde. As die skrywer van ‘n verhaal die funksies van karakters verstaan kan hy sy kennis gebruik om suksesvolle verhale met funksionele karakters te skryf. Vir die leser kan die begrip van funksies van karakters dieper begrip en groter genot van verhale in boeke, in films en op televisie bring.

Wat karakters betref, is dit altyd belangrik om te vra wat ‘n karakter in ‘n verhaal aan die leser moet uitbeeld.

Om hierdie manier van dink aan te leer gaan die volgende vrae op ‘n bekende en  eenvoudige verhaal, die sprokie, toegepas word. Dink aan die oorbekende Rooikappie en die Wolf en beantwoord die volgende vrae:

1. Behalwe om die verhaal te vertel, watter funksie het die verteller nog?
2. Die *outeur gebruik ‘n newekarakter in die verhaal. Verduidelik wat Rooikappie se ma aan die leser moet uitbeeld.
3. Die drie hoofkarakters verteenwoordig drie tipes mense. Verduidelik hierdie stelling.
4. Hoe beïnvloed Wolf Rooikappie se gehoorsaamheid aan reëls? Is hy getrou aan dit wat hy verteenwoordig? Gee ‘n rede vir jou antwoord.
5. Wolf  skep twee keer innerlike konflik by Rooikappie. Bespreek die stelling.
6. Verduidelik die kontras tussen Wolf en Rooikappie se rolle in die uiterlike konflik.
7. Wat beeld Wolf aan die leser uit in die uiterlike konflik met Rooikappie? Is die uitbeelding effektief? Spreek die uitbeelding tot die leser?
8. Houtkapper se rol is nie tipies van hoofkarakters nie. Wat beeld hy aan die leser uit?

Moontlike antwoorde

1. Die verteller gee belangrike inligting oor die verhaal:Hy lig ons in oor waar en wanneer die verhaal afspeel. Die verteller bind al die elemente van die verhaal tot ‘n hegte eenheid. Die leser word gehelp om die verhoudings tussen karakters beter te verstaan.Dit alles help leser om die boodskap van die verhaal beter te verstaan.
2. Rooikappie se ma verteenwoordig die goeie.  Sy maak eerstens die leser bewus van goeie dade. Tweedens waarsku sy teen gevaar op die pad (wat die lewenspad simboliseer).
3. Wolf is die bose verleier. Houtkapper verteenwoordig die standvastige mens wat ander help wat in ‘n slegte situasie is en nie toelaat dat die slegte oorwin nie. Rooikappie verteenwoordig die mens wat ten spyte van goeie inligting, opvoeding en waarskuwings nie goeie keuses maak nie.
4. Wolf is getrou aan die aard van die bose wat hy verteenwoordig. Hy verteenwoordig nie bloot die slegte nie. Hy wil die goeie verlei om slegte keuses te maak. Die slegte keuse word deur hom as baie voordelig beskryf. Die pad na die ouma se huis wat hy voorstel is kort en dus min moeite. Wolf se enigste doel om opsies so rooskleurig in te kleur, is om Rooikappie te vernietig.
5. Innerlike konflik is die twyfel in ‘n karakter om ‘n keuse te maak. Wolf maak Rooikappie bewus van ‘n makliker opsie as die pad wat sy altyd gebruik. Hy beweer daar is ‘n korter pad. Dit laat haar twyfel in die opsie wat sy ken en sy kies Wolf se voorstel.

Tweedens laat hy haar twyfel oor die identiteit van die een met die oumamondering wat in Ouma se bed lê. Rooikappie vra vrae, kry antwoorde, maar hou aan twyfel oor wie daar lê.

6. Rooikappie, as twyfelaar, is nie opgewasse teen Wolf wat die bose verteenwoordig nie. Die bose oorweldig haar en vernietig haar byna

7. Wolf beeld effektief uit dat die mens nie opgewasse is om in die sfeer van die bose te leef nie. Rooikappie wat ingesluk word, beeld die vernietinging van die mens uit wat die verkeerde keuses maak en te naby aan die bose se skynbare gerief, gemak en valse vreugde wil leef.

8. Ja. Hoewel hy nie in die hele verhaal teenwoordig is nie, speel hy ‘n baie belangrike rol in die uitbeelding van die goeie wat die bose oorwin.

 Hy is veral nie ‘n twyfelaar wat swak keuses maak nie.

As verteenwoordiger van die goeie kies hy eerstens om iemand in nood te help.

Ook oorwin hy die bose as hy Wolf vernietig. Dit maak hom ‘n baie belangrike karakter in die verhaal.