Woordskeppings van ‘n 2-jarige

Ek is beïndruuk met die woorde wat my 2 jaar en 6 maande oue kleinkind skep. Daarom gaan ek dit bietjie hier begin neerpen:

• Steyne – toe ek maak of ek sy myne nie verstaan nie. Dit is syne (sy naam is Steyn – dus Steyne)
• Blouvaal – nadat hy ‘n ovaal blou ingekleur het
• Sopkoud – nadat hy sopnat en kaalbas in die koue gehardloop het

Toepassing van jou kennis van woordsoorte

(Gr. 9 – 12)

Gebruik die lys van woorde en die onderstreepte sin en voer die opdragte uit.

desperaat, maer, moet, waar, by, sy, daardie, soekend, baie, honger, doodhonger, oë, na, hierdie, is, vandag, watter, hom, dringend, wil, hy, ontsettend, word, gister

Die leeu soek ‘n prooi. (In die vrae word na hierdie sin verwys)

1. Vorm ‘n sin van drie woorde voor bogenoemde sin. Gebruik ‘n persoonlike voornaamwoord, koppelwerkwoord en intensiewe byvoeglike naamwoord.
2. Verkort die onderstreepte sin na ‘n betekenisvolle sin van drie woorde.
3. Vorm ‘n sin van agt woorde van die onderstreepte sin. Gebruik die betreklike voornaamwoord wat in die sin.
4. Begin die sin met ‘n bywoord van tyd.
5. Verleng die sin met ‘n bywoord van wyse.
6. Begin die sin met ‘n bywoord van wyse.
7. Begin die onderstreepte sin met ‘n aanwysende voornaamwoord.
8. Gebruik die oorganklike werkwoord om die sin mee te begin. Watte tipe sin het jy nou? Onthou die regte leesteken.
9. Met watter vraende voornaamwoord kan jy die sin begin? Wat moet jy hier onthou?
10.  Gebruik die hulpwerkwoord van tyd het en ‘n modale hulpwerkwoord om die sin uit te brei.
11. Verander die sin deur die werkwoord onoorganklike te maak.
12. Brei die sin uit deur by leeu ‘n predikatiewe byvoeglike naamwoord en ‘n bywoord van graad in te voeg.
13.   Watter voorsetsel kan jy sinvol in die sin invoeg? Skryf die sin neer.
14.  Volg die sin op met ‘n sin van drie woorde. Gebruik ‘n besitlike voornaamwoord, ‘n soortnaamwoord en ‘n onvoltooide deelwoord.
15.  Volg die sin op met enige woord uit die lys wat betekenisvol ‘n sin met net een woord kan vorm.

Memorandum

1. Hy is doodhonger.
2. Leeu soek prooi.
3. Die leeu wat honger is, soek ‘n prooi/ Die leeu soek ‘n prooi wat klein is. Onthou die komma tussen twee werkwoorde!
4. Vandag soek die leeu ‘n prooi/Gister het die leeu ‘n prooi gesoek.
5. Die leeu soek dringend/desperaat ‘n prooi.
6. Dringend/desperaat soek die leeu ‘n prooi.
7. Hierdie/daardie leeu soek ‘n prooi.
8. Soek die leeu ‘n prooi? Vraagsin. Onthou die vraagteken.
9. Waar soek die leeu prooi?/Watter leeu soek ‘n prooi? Vraagteken.
10. Die leeu wou ‘n prooi gesoek het/Die leeu moes ‘n prooi gesoek het.
11. Die leeu soek.                        
12. Die leeu is baie/ontsettend honger en soek ‘n prooi.
13. Die leeu soek na ‘n prooi.
14. Sy oë soekend.
15. Desperaat/Dringend/Honger/Doodhonger/Gefokus

.

Taalleer: Hoeveel vrae kan jy oor ‘n woord vra?

Gr. 9 – 12

Bestudeer die onderstreepte woord en beantwoord die vrae:

Om wrokke te dra, maak jou diep ongelukkig.

1. Benoem die woordsoort waartoe wrokke behoort volledig.
2. Waarom word hierdie woord met ‘n dubbelkonsonant gespel?
3. Skryf die stemlose konsonant in die woord neer.
4. Dui die ongeronde vokaal aan.
5. Verdeel die woord in lettergrepe en dui aan watter lettergreep oop is. Waarom het jy op hierdie lettergreep besluit?
6. Watter werkwoord is die basis vir hierdie woord?
7. Hoe is die onderstreepte woord morfologies gevorm? Noem twee metodes.
8. Doen ‘n volledige ontleding van hoe die woord gevorm is.
9. Vorm ‘n nuwe selfstandige naamwoord deur van klinkerwisseling gebruik te maak.
10. Verander nou hierdie selfstandige naamwoord na ‘n byvoeglike naamwoord.
11. Gebruik die byvoeglike naamwoord in vraag 9 in sy attributiewe vorm in ‘n sin.
12. Gee ‘n sinoniem vir wrokke dra.
13. Skryf die antonieme van die volgende woorde neer: wrok, wraak, wreek
14. Plaas klem op wraak en wreek.
15. Gebruik wreek as wederkerende werkwoord in ‘n sin.
16. Verklaar die onderstreepte spelwyse: wreker

Memorandum

1. Selfstandige naamwoord, abstrak.
2. In ‘n afleiding volg daar na ‘n kort beklemtoonde vokaal ‘n dubbelkonsonant.
3. k
4. e
5. Wrok/ke, -ke, die lettergreep eindig op ‘n vokaal.
6. Wreek
7. Klinkerwisseling en afleiding
8. Basis: wreek, agtervoegsel: -e
9. Wraak
10. wraakgierig.
11. Die wraakgierige mens steel sy eie vrede.
12. Haatdraend
13. Vergifnis, vergifnis, vergewe
14. Wréék, wráák
15. Die man wreek hom.
16. In ‘n afleiding word ‘n lang vokaal in ‘n oop lettergreep enkel gespel.

Taalleer: Woordsoorte en handige tabel daarvoor

Gr. 9 – 12

Om ons milieu beter te verstaan, is dit belangrik dat ons vra wat die funksie is van dit wat ons identifiseer. Dit help ook baie in die studie van alle afdelings van taalleer as jy die funksies van verskillende woordsoorte ken.

Gebruik die onderstaande tabel om die vrae te beantwoord:

1. Kyk wat die funksie van elke woord in die volgende sinne is:

1. Die ywerige, hardwerkende seuns wil môre in die mediasentrum studeer.
   1. Ons drie sal vanmiddag baie hard op die atletiekbaan moet oefen.

• Gebruik die tabel om die spelwyses in hierdie woorde te verklaar:

2.1 Slaapkamer, spieëltafel, kussingsloop: ‘n … (woordsoort) plus ‘n … (woordsoort) wat langs mekaar gebruik word, word as een woord gespel. Dus is dit volgens woordvormingreëls ‘n samestelling!

2.2  Optel, aandra, insit, opskuif, uitspoel: ‘n … (woordsoort) plus ‘n … (woordsoort) wat langs mekaar gebruik word, word … Dus is dit volgens woordvormingreëls ‘n …

• Gebruik die tabel om die belangrikste woordsoorte te leer ken.

Woordsoorte

Funksies	Watter woordsoort het hierdie funksie?	Wees nou meer spesifiek. Vra die vrae. Skryf dan die spesifieke onderverdeling van die hoofwoordsoort ook neer. Bv. Lidwoord: bepaald
1. Hierdie woord dui aan na wie of wat presies verwys word):	Lidwoord	Dui dit aan of dit ‘n onbepaalde/bepaalde selfstandige naamwoord is?
2. Dié woorde gee name:	Selfstandige naamwoord	Waarvoor word ‘n naam gegee?
3. Hierdie woorde staan in die plek van name:	Voornaamwoorde	In watter woord(e) se plek staan dit?
4. Dit beskryf die selfstandige naamwoord:	Byvoeglike naam- woord	Staan dit attributief of predikatief?
5.Hierdie woorde dui getal aan:	Telwoord	Is dit ‘n hooftelwoord of rangtelwoord?
6. Dit skep verbande tussen die s.nw en ander woordsoorte (telwoord/byvoeglike naamwoord/’n ander selfstandige naamwoord:	Koppelwerkwoord
7. Die handeling word   aangedui:	Hoofwerkwoord	Is die handeling oorganklik/onoorganklik/ onpersoonlik/wederkerend wederkerig?
8. Dié woorde help die werkwoord:	Hulpwerkwoord	Dui dit tyd/lydende vorm/modalitieit (waarskynlikheid en moontlikheid) aan?
9. Hierdie woorde beskryf die werkwoord:	Bywoord	Word graad/tyd/plek/wyse aangedui?
10. Hierdie woorde dui aan waar  in ‘n ruimte die een voorwerp ten opsigte van ‘n ander voorwerp is:	Voorsetsels
11. Dié woorde verbind sinne:	Voegwoorde	Verander die woordorde van die sinne nadat die voegwoord ingevoeg is of nie?

Taalleer Graad 9 – 12

Interessante vrae oor lees- en skryftekens

Baie jammer oor die uitleg. Dis regtig WP. Dit is perfek op Microsoft Word. Dit is twee keer deur my geredigeer. Toe ek dit op WP plak is die uitleg en numering ‘n gemors. Hoe dit nou lyk, is hoe ek dit nou werkbaar kon kry.

Leesstuk

 Televisiekyk

1. Ouma: “As jy aanhou om so met Ouma te raas, gaan ek vir my ‘n nuwe seuntjie koop.”

2. Driejarige sê ewe droog: “Mens kry nie seunjiewinkels nie.”

3. Ouma lag en sê: “Sjoe, jy is te slim vir Ouma! Wil jy verder televisie kyk?”

4. Driejarige: “Ja.”

5. Ouma: “Dan moet jy mooi met my praat. Anders skakel ek die televisie af. Verstaan?”

6. Driejarige: “Ja.”

7. Ouma: (gee hom ‘n klapsoen) “Ja, Ouma.”

8. Driejarige: “Ja, Ouma.”

9. Ouma: (glimlag tevrede): “Gelukkig maak televisiekyk mense so inskiklik!”

Vrae:

1. Verduidelik die verskil in gebruik tussen skryftekens en leestekens.
2. Hier is drie sprekers aan die woord. Onderstreep die verteller se woorde in hierdie leesstuk.
3. Verduidelik met twee redes waarom Ouma met ‘n hoofletter gespel word.
4. Beantwoord die volgende vrae vanuit spreekbeurt 1: 4.1 Verklaar die gebruik van die dubbelpunt. 4.2 Is die aanhalingsteken aan die begin van die sin funksioneel? Motiveer. 4.3 Gee ‘n rede vir die hoofletter in “As…” 4.4 Waarom die komma in hierdie sin?
5. Beantwoord die volgende vrae vanuit spreekbeurt 2: 5.1 Is die gebruik van die kappie hier sinvol? 5.2 Skryf droog in die vergelykende trap. Gee ‘n rede vir die gebruik van die skryfteken.
6. Beantwoord die volgende vrae vanuit spreekbeurt 3: 6.1 Verduidelik waarom daar ‘n komma in die sin is. 6.2 Beklemtoon die volgende woorde: slim, ouma, televisie. 6.3 Hoe dui ‘n woordeboek aan watter lettergreep van ‘n woord beklemtoon moet word? 6.4 Watter emosie word deur die uitroepteken uitgehef? 6.5 Daar is twee verskillende leestekens wat moontlik op ‘n tussenwerpsel kan volg. Noem hulle.
7. Beantwoord die vrae vanuit spreekbeurt 5: 7.1 Plaas die korrekte klemteken op die volgende woorde: die, mooi. 7.2 Verduidelik die gebruik van die aanhalingsteken aan die einde van die vraag.
8. Voorsien spreekbeurt 6 van ‘n ellips. Verduidelik die funksionaliteit daarvan in die sin.
9. Spreekbeurt 7: 9.1 Gee ‘n rede vir die gebruik van die komma in spreekbeurt 7. 9.2 Verklaar die hakies in hierdie spreekbeurt.
10. Spreekbeurt 9: 10.1 Motiveer die gebruik van die skuinsdruk in spreekbeurt 7 en 9. 10.2 Gee twee redes vir die uitroepteken in spreekbeurt 9.

11. Verander die woordsoort  van die deur ‘n aksentteken te gebruik. Watter woordsoort is dit nou? Vorm nou ‘n sin met hierdie woord.

12.1 Gebruik die volgende parentese in ‘n sin: (die een met die bril).

12.2 Gee nog twee maniere om bogenoemde parentese aan te dui.

12.3 Motiveer met twee redes die funksionaliteit van ‘n parentese.

Memorandum

1. Skryftekens help met die uitspraak van ‘n woord.

Leestekens help die leser om die skryfstuk makliker te lees en makliker te verstaan.

2.

1. Ouma: “As jy aanhou om so met Ouma te raas, gaan ek vir my ‘n nuwe seuntjie koop.”

2. Driejarige sê ewe droog: “Mens kry nie seunjiewinkels nie.”

3. Ouma lag en sê: “Sjoe, jy is te slim vir Ouma! Wil jy verder televisie kyk?”

4. Driejarige: “Ja.”

5. Ouma: “Dan moet jy mooi met my praat. Anders skakel ek die televisie af. Verstaan?”

6. Driejarige: “Ja.”

7. Ouma: (gee hom ‘n klapsoen) “Ja, Ouma.”

8. Driejarige: “Ja, Ouma.”

9. Ouma: (glimlag tevrede): “Gelukkig maak televisiekyk mense so inskiklik!”

3. Ouma is hier ‘n eienaam.   Woorde aan die begin van ‘n sin begin met ‘n hoofletter.

4. 1 Die dubbelpunt dui aan die direkte woorde van ‘n spreker gaan volg.

4.2 Die aanhalingstekens aan die begin dui aan waar presies die spreker se woorde begin.

4.3 Dit dui die begin van die sin in die direkte rede aan.

4.4 Dit skei twee werkwoorde.

5. 1 Dit dui aan dat die klank anders en langer uitgespreek moet word. Vergelyk met het en bed, maar net langer uitgespreek.

5.2 droë. Dit dui aan waar die begin van die nuwe lettergreep tussen  ‘n groep vokale moet wees. So help hierdie skryfteken ook met uitspraak.

6.1 Dit volg na ‘n tussenwerpsel.

6.2 slím, óúma, televísie

6.3 Daar is ‘n teken soos ‘n afkappingsteken na die lettergreep wat beklemtoon moet word.

6.5 Die komma en die uitroepteken.

6.4 Verbasing, amusering

7.1 díe, móói

7.2 Dit dui die einde van die direkte woorde van die spreker aan.

8. :”Ja…” Dit dui aan dat die spreker stilbly, of diep dink. Waarskynlik wil hy nog iets sê, maar omdat die ouma ferm is, bly hy stil. Neem ander antwoorde ook in ag.

9. 1 Na die bywoorde van modaliteit/wyse ja en nee, volg ‘n komma.

9.2 In ‘n dialoog of ‘n dramateks word die handeling van ‘n spreker of karakter in hakies geplaas.

10.1 In ‘n dramateks onderskei dit die handeling van die dialoog.

10.2 Dit dui ‘n uitroep aan. (Dit help so die leser om te verstaan die sin is nie ‘n blote stelling nie.)

11. dié – aanwysende voornaamwoord: Dié wat slim wil wees, moet hard kan werk.

12.1 Die bestuurder (die een met die bril) staan daar oorkant diep in gesprek.

12.2 Die bestuurder, die een met die bril,  staan daar oorkantin diep in gesprek.

 Die bestuurder – die een met die bril – staan daar oorkant diep in gesprek.

12.3 Die parentese verduidelik en hef uit wat die spreker presies bedoel.

Skryfkuns gr.10 -12: Die kortverhaal of verhalende opstel – Beplan die slotparagraaf van die verhaal goed!

Die laaste paragraaf van jou opstel is iets heel anders as die oplossing. Dit is die paragraaf waarin die skrywer probeer toon dat die probleem en die oplossing die karakters laat groei het.

Die belangrike vraag hier is wat wil jy hê moet die leser onthou van hierdie storie. Dus: Waarom het jy die storie geskryf?

Ons skryf stories omdat ons boodskappe het om te bring oor groei. Groei as mense. ‘n Verhaal kan die hoofkarakter en die leser lei om totaal nuut oor ‘n saak te dink. Dit impliseer groei.

In die laaste paragraaf gaan ek dus skryf oor die besef waartoe die karakter kom. Onthou die uitdaging is reeds oorkom. Hoe beskryf ek die wysheid of insig wat die karakter verkry het? Kyk na die volgende slotparagrawe van kortverhale:

1 Die verligting maak plek vir die verlange na sy mense. Daar waar onvoorwaardelike aanvaarding is. Hy pak oorhaastig sy tas. Gryp sy beursie sleutels en foon.

2 Sy sien die donker wolke is weg. ‘n Strepie blou lug het op die horison deurgebreek. Gelukkig hou niks vir altyd aan nie. Sy kan weer gelukkig wees.

3 Toe hy uitstap laat hy oneerlikheid in sy sel agter. Weet hy die tronk het hom tog iets geleer.

4 Die breuk is finaal. Sy stap uit die hofsaal. Met elke tree besef sy net meer dat sy die oorsaak van die egskeiding was. Net sy.

5 Hy voel die dankbaarheid deurbreek. Dit wat die regte ding om sy kind om vergifnis te vra. Sy verhouding met sy kind is herstel. Hy het uiteindelik weer ‘n kans met haar gekry.

6 Die skade wat sy aangerig het, is ‘n skande. Die leuens oor Lana se ontrouheid teenoor Vince is deur haar verkondig. Lana se rooigehuilde oë het haar bygebly. Gelukkig het sy gister haar skuld teenoor Vince erken.

Die karakter het dus insig gekry, is wyser en het gegroei. Dit verleen kwaliteit aan die verhaal, want die skrywer toon insig in die karakter wat hy geskep het.

Hierdie paragraaf is vir baie skrywers moeilik om te beplan en te skryf. Dit verg bietjie dinkwerk en dan skaafwerk. Tog, dalk kom ons vinniger by die antwoord uit as ons gaan dink hoekom ons die storie wou skryf.

Die kortverhaal of verhalende opstel Beplan die oplossing van die uitdaging!

Skryfwenke (4)

Elke goeie verhaal het ‘n interessante uitdaging wat opgelos moet word. Hierdie uitdaging word reeds in die eerste paragraaf genoem. Vir ‘n eerste paragraaf beplan ons dus vir die tyd, plek en uitdaging.

Daarna moet die skrywer dadelik beplan vir die oplossing van die uitdaging. Hierdie beplanning gaan verg dat jy mooi moet dink en alle swak oplossings moet uitskakel.

Wat die skrywer ook moet weet is dat daar ten minste twee pogings tot ‘n oplossing moet wees in sy verhaal. Hierdie twee mislukkings moet ook beplan word. Sien jy hoe die verhaal reeds in jou denke vorm aanneem?

Probeer hierdie kennis toepas:

‘n Eerste paragraaf word gegee en jy moet die oplossing onderaan neerskryf.

Sy dogter het vir die derde keer daardie week gekla oor dieselfde dogter wat haar boelie. Op ‘n whatsapp-groep. Hy het geweet net ‘n baie kreatiewe oplossing sal help. Vroeg die aand was hy in sy studeerkamer. Ses planne het in die klein kantoorasblikkie beland. Die sewende een was ‘n wenner…

Paragraaf 6: Oplossing
Skryf hier op ‘n kreatiewe manier, die beste oplossing ooit vir sulke onaanvaarbare gedrag. Gaan jy die boelie laat ly of mooi met haar werk? Of gaan jy haar verras met ‘n oplossing wat haar gaan genees?
Is daar nog moontlikhede? Wat kies jy?

Paragraaf 2-5: twee pogings om die probleem op te los. Gee ook redes waarom dit misluk het.

Jy het nou leiding gekry om vir ses paragrawe se inhoud te beplan. Kan jy sien dat jou storie sin maak? Kan jy sien hoe ongelooflik belangrik ‘n goeie oplossing is?

Taalleerhersiening Gr.10 – 12

Beantwoord die volgende vrae aan die hand van die gegewe sin.

Gister het ‘n laserliggie ‘n arme seun se oë verewig en altyd beskadig.

1. Tot watter woordsoort behoort die eerste woord van die sin?
2. Maak ‘n betekenisvolle sin met die konnotatiewe betekenis van oë.
3. Beklemtoon foeitog.
4. Vorm na die analogie van liggie ‘n nuwe woord met “gewig”
5. Beklemtoon gister korrek.
6. Dui die gesegde van die sin aan.
7. Identifiseer die laterale konsonante in die sin.
8. Dui die alliterasie in die sin aan.
9. Identifiseer en benoem die determineerder in die sin.
10. Dui aan en benoem die hulpwerkwoord.
11. Vorm deur middel van klinkerwisseling ‘n nuwe woord van het.
12. Spreek jou uit oor die dubbelkonsonant in laserliggie.
13. Is laserliggie ‘n simpleks of ‘n kompleks? Motiveer jou antwoord.
14. Hoe is laserliggie gevorm?
15. Wat is die funksie van die postmorfeem in arme?
16. Gebruik die kern van laserliggie as bepaler en vorm ‘n nuwe samestelling.
17. Maak ‘n betekenisvolle sin met die homoniem van lig.
18. Gee die funksie van die postmorfeme in laserliggies.
19. Dui die onderwerp aan en benoem dit volledig.
20. Is arme ‘n byvoeglike bepaler of ‘n byvoeglike bysin? Gee ‘n rede vir jou antwoord.
21. Brei die sin uit met ‘n byvoeglike bysin.
22. Dui die betekenisverskil aan as seun ontrond uitgespreek word.
23. Skryf die onderwerp neer.
24. Wat is die betekenisverskil as se met ‘n kappie uitgespreek word?
25. Is die deelteken in oë funksioneel? Motiveer jou antwoord.
26. Verdeel oë lettergrepe en dui aan of die letergrepe oop of geslote is.
27. Gee die denotatiewe betekenis van beskadig.
28. Beoordeel die spelwyse van verewig.
29. Gee ‘n voorbeeld van ‘n taalverskynsel in die sin en benoem dit.
30. Skryf die sin in die direkte rede.
31. Skryf die sin in die indirekte rede.
32. Vorm ‘n selfstandige naamwoord van beskadig en ewig.
33. Skryf die sin in neutrale taal.
34. Verander die sin na die lydende vorm.
35. Vorm ‘n spesifieke vraagsin met bogenoemde sin.
36. Vorm ‘n persoonsnaam van: arm, beseer.
37. Brei die sin uit met ‘n bywoordelike bepaling van plek.
38. Watter stylfiguur is hier ter sprake? Verduidelik en gee die funksie daarvan.

Memorandum Taalleerhersiening November 2017

1. Uitroepsin (emosie word weergegee) en stelsin. (1)
2. Die gebruik is reg. ‘n Sin begin met ‘n hoofletter en eindig met ‘n punt.
   Die punt moet die gedagte afsluit. (3)
3. Inversie. Dit het die voorplasing van “gister” tot gevolg om die tyd te beklemtoon. (3)
4. Tussenwerpsel. (1)
5. Ek kyk met nuwe oë na die saak. (Ek verstaan dit nou anders/beter). (1)
6. Fóéitog (1)
7. Gewiggie (1)
8. Dit is reg /gepas. Dit hef die emosie van bejammering uit. (2)
9. Foeitog, gister net ‘n laserliggie die arme seun se oë vir ewig en altyd beskadig! (2)
10. gíster (1)
11. Het beskadig (1)
12. Oei in foeitog (1)
13. g-allitersasie, l-alliterasie, r-alliterasie (1)
14. ‘n: onbepaalde determineerder/lidwoord, die bepaalde determineerder/lidwoord (2)
15. Het: hulpwerkwoord van tyd (1)
16. Gehad/had (argaïsme) (1)
17. Die spelling is reg. In ‘n afleiding verdubbel die konsonant na ‘n kort beklemtoonde vokaal. (2)
18. Kompleks. Die word kan ontleed word. Dit bevat twee stamme en ‘n postmorfeem. (2)
19. Dit is ‘n samestellende afleiding (1)
20. Dit vorm ‘n attributiewe adjektief/byvoeglike naamwoord (1)
21. Ligstraal (1)
22. Lig asseblief die stoel op sodat ek kan sien of my pen daar is. (1)
23. -gie: vorm die verkleining, -s vorm die meervoud (2)
24. Die seun: direkte voorwerp (1)
25. Byvoeglike bepaling. Dit staan alleen sonder ‘n werkwoord. (2)
26. Gister het ‘n laserliggie die arme seun, wat daar sit, se oë vir altyd en ewig beskadig. (1)
27. Seën: beteken gawes wat jy onverdiend kry. Seun: is ‘n manlike kind. (2)
28. ‘n laserliggie (1)
29. Sê: dit dui daarop dat iemand praat. (1)
30. Ja. Dit dui ‘n nuwe lettergreep aan en help so met die uitspraak. (1)
31. o-e: (onthou: geen deelteken nie!) oop lettergreep, oop lettergreep (2)
32. Seermaak (1)
33. Dit is verkeerd gespel, want vir is ‘n losstaande voorsetsel in hierdie geval en nie die premorfeem ver- nie. (2)
34. Vir ewig en altyd: pleonasme (2)
35. Sy sê:” Foeitog! Gister het ‘n…”(direk =plus 4 nuwe leestekens) (2)
36. Sy het bejammerend gesê dat ‘n laserliggie die vorige dag die arme seun se oë vir ewig en altyd beskadig het. (Indirek = minus 4 leestekens!!!) (1)
37. Beskadiging, ewigheid. (2)
38. Gister het ‘n laserliggie ‘n seun se oë permanent beskadig. (1)
39. ‘n Arme seun se oë is gister vir ewig en altyd deur ‘n laserliggie beskadig. (1)
40. Wanneer/Wat/ Wie se (Onthou die vraagteken) (1)
41. Armes/armlastige(s), beseerde(s) (2)
42. Gister by die skool/in die klas/ het ‘n laserliggie die arme seun se oë … (1)
    (60)

Progressie verhoog skryfstukke se kwaliteit Lesing en oefening vir Gr.10-12

Progressie is ‘n belangrike stylfiguur om van kennis te neem. Progressie gee gehalte aan jou skryfwerk. Omdat ons dit weet, beplan ons elke skryfstuk met progressie as ons middelpunt.
Progressie dui op ontwikkeling. Dink aan die verloop van ‘n dag: progressief vorder die dag van oggendskemer tot die aand met sy maan en helder sterre. So ontwikkel ons van baba tot volwassene. Volwassenes ontwikkel elke dag verder op emosionele, intellektuele en geestelike vlakProgressie dui op lewe en gehalte van lewe.
Progressie moet ook in ons skryfwerk reflekteer. Die karakters in ons stories moet, soos die verhaal vorder, in karakter groei deur beter insig te toon aangaande hulle uitdagings.
Ook moet ons storielyn ontwikkel na ‘n goeie en bevredigende oplosssing van die sentrale uitdaging. Dit alles moet ook ons lesers laat groei tot beter insig in die betrokke uitdaging.

Progressie word ook toegepas in gedigte:

In die gedig Goedkeuring gaan vrae oor progressie behandel word om hierdie stylfiguur prakties te illustreer.

Goedkeuring
Die tema handel oor die mens se begeerte na aanvaarding. Dit is ‘n baie sterk begeerte wat elke mens moet respekteer.

Omdat ons dit besef moet ons mense met deernis aanvaar. Deur net vriendelik te groet, ander in die oë te kyk en vriendelike, belangstellende vrae te vra wys ons die eerste stap van aanvaarding.

Hierdie gedig is ideaal vir tieners wat in ‘n fase is wat hulle graag aanvaar wil word deur dié mense wat hulle bewonder.

Tieners moet leer dat jy nie geld of status moet hê of verkeerde dinge moet doen om aanvaar te word nie.
 
Goedkeuring

1 Daar is ‘n knellende ketting
2 wat jou vasgevang wurg –
3 ‘n ketting deur jouself
4 om en om jou gedraai:
5 ander se goedkeuring
6 wat jou gelukkig moet hou…

7 Dit is ‘n ketting
8 waarvan die knel roep:
9 buig ‘n skakel oop
10 stap vry weg van die een
11 met sy stywe nek
12 in sy eie ketting
13 wat van jou
14 sy goedkeuring weerhou!
(J.S. Dreyer)

Vrae:

1 Die titel dui aan waaroor die gedig gaan handel. Die leser moet dus vra: “Wat wil die digter oor Goedkeuring sê?” As ons progressie in ag neem, waar sal die boodskap van ‘n gedig dus staan?
2 Verduidelik die progressie vanaf reël 1 tot 2.
3 Is daar progressie vanaf r.2 tot r. 3 en 4? Motiveer jou antwoord.
4 Watter progressie sien jy in r. 5-6 as jy dit met r.1-2 vergelyk?
5 Vergelyk r.1 met r. 7-10. Watter progressie merk jy hier op?
6 Vergelyk die titel en r.11-14. Verduidelik die progressie.
7 Sê wat die boodskap oor die tema is.

Antwoorde:

1. Aan die einde van die gedig.
2. Reël 1 is bloot ‘n stelling. R.2 gee ‘n beskrywing van wat hierdie ketting doen. Dit brei dus uit op die stelling en verduidelik wat die ketting aan die mens doen.
3. Die progressie is in die feit dat dit nie net ‘n knellende ketting is wat jou wurg nie, maar die mens het self die ketting om homself gedraai. Die leser hoor eers van die ellende, maar deur progressie sien hy nou wie dit veroorsaak het!
4. In r.5-6 is die ketting nou ‘n metafoor vir die begeerte na goedkeuring van ander mense.
   Die progressie is ook in die groei vanaf goedkeuring soek na die oortuiging dat hierdie goedkeuring van ander hom gelukkig sal hou.
5. Die ketting word nie meer beskryf nie. Die progressie is daarin dat daar nou ‘n beskrywing van die knel van die ketting is. Die knel is die metafoor vir die pyn wat die voortdurende soeke na goedkeuring bring.
   Ook is die progressie daarin dat die spreker eers net noem daar is ‘n ketting, maar in r.9-10 is die oproep om te ontsnap, om vry weg te stap van die begeerte na aanvaarding by ‘n persoon wat dit nie wil gee nie.
6. Die titel is net die woord “Goedkeuring”. Dit het ‘n positiewe betekenis, maar progressief is beweeg na r.11-14 waar beskryf word wie goedkeuring weerhou, dus wie ander verwerp. Let op r.12 “in sy eie ketting” wat op progressie in insig dui. Dié wat verwerp is ook maar onseker en ook maar in hulle eie kettings van goekeuring soek.
7. Die boodskap van die gedig: Die begeerte na aanvaarding maak die mens blind om net vrylik aanvaarding uit te deel. So bly elkeen ongelukkig in sy eie ketting na ander se aanvaarding soek.
8. Volg van vandag af my skryfwenke by: sandreyerskryf.wordpress.com

Oefening in funksies van karakters in letterkunde (gr.10 -11)

Funksies van karakters in letterkunde

Ons moet ‘n ingesteldheid hê van wonder wat is iets se funksie in besonder, maar ook in die groter geheel.

Alles en almal het funksies. Wat hierdie funksies presies is en hoe dit by mekaar aansluit om ‘n suksesvolle groter geheel te vorm, word oral deur die mens bestudeer.

Die mikpunt van sulke studies is nie net om hierdie funksies te verstaan nie, maar om dit tot voordeel van die mens te gebruik.

Dit geld ook vir letterkunde. As die skrywer van ‘n verhaal die funksies van karakters verstaan kan hy sy kennis gebruik om suksesvolle verhale met funksionele karakters te skryf. Vir die leser kan die begrip van funksies van karakters dieper begrip en groter genot van verhale in boeke, in films en op televisie bring.

Wat karakters betref, is dit altyd belangrik om te vra wat ‘n karakter in ‘n verhaal aan die leser moet uitbeeld.

Om hierdie manier van dink aan te leer gaan die volgende vrae op ‘n bekende en  eenvoudige verhaal, die sprokie, toegepas word. Dink aan die oorbekende Rooikappie en die Wolf en beantwoord die volgende vrae:

1. Behalwe om die verhaal te vertel, watter funksie het die verteller nog?
2. Die *outeur gebruik ‘n newekarakter in die verhaal. Verduidelik wat Rooikappie se ma aan die leser moet uitbeeld.
3. Die drie hoofkarakters verteenwoordig drie tipes mense. Verduidelik hierdie stelling.
4. Hoe beïnvloed Wolf Rooikappie se gehoorsaamheid aan reëls? Is hy getrou aan dit wat hy verteenwoordig? Gee ‘n rede vir jou antwoord.
5. Wolf  skep twee keer innerlike konflik by Rooikappie. Bespreek die stelling.
6. Verduidelik die kontras tussen Wolf en Rooikappie se rolle in die uiterlike konflik.
7. Wat beeld Wolf aan die leser uit in die uiterlike konflik met Rooikappie? Is die uitbeelding effektief? Spreek die uitbeelding tot die leser?
8. Houtkapper se rol is nie tipies van hoofkarakters nie. Wat beeld hy aan die leser uit?

Moontlike antwoorde

1. Die verteller gee belangrike inligting oor die verhaal:Hy lig ons in oor waar en wanneer die verhaal afspeel. Die verteller bind al die elemente van die verhaal tot ‘n hegte eenheid. Die leser word gehelp om die verhoudings tussen karakters beter te verstaan.Dit alles help leser om die boodskap van die verhaal beter te verstaan.
2. Rooikappie se ma verteenwoordig die goeie.  Sy maak eerstens die leser bewus van goeie dade. Tweedens waarsku sy teen gevaar op die pad (wat die lewenspad simboliseer).
3. Wolf is die bose verleier. Houtkapper verteenwoordig die standvastige mens wat ander help wat in ‘n slegte situasie is en nie toelaat dat die slegte oorwin nie. Rooikappie verteenwoordig die mens wat ten spyte van goeie inligting, opvoeding en waarskuwings nie goeie keuses maak nie.
4. Wolf is getrou aan die aard van die bose wat hy verteenwoordig. Hy verteenwoordig nie bloot die slegte nie. Hy wil die goeie verlei om slegte keuses te maak. Die slegte keuse word deur hom as baie voordelig beskryf. Die pad na die ouma se huis wat hy voorstel is kort en dus min moeite. Wolf se enigste doel om opsies so rooskleurig in te kleur, is om Rooikappie te vernietig.
5. Innerlike konflik is die twyfel in ‘n karakter om ‘n keuse te maak. Wolf maak Rooikappie bewus van ‘n makliker opsie as die pad wat sy altyd gebruik. Hy beweer daar is ‘n korter pad. Dit laat haar twyfel in die opsie wat sy ken en sy kies Wolf se voorstel.

Tweedens laat hy haar twyfel oor die identiteit van die een met die oumamondering wat in Ouma se bed lê. Rooikappie vra vrae, kry antwoorde, maar hou aan twyfel oor wie daar lê.

6. Rooikappie, as twyfelaar, is nie opgewasse teen Wolf wat die bose verteenwoordig nie. Die bose oorweldig haar en vernietig haar byna

7. Wolf beeld effektief uit dat die mens nie opgewasse is om in die sfeer van die bose te leef nie. Rooikappie wat ingesluk word, beeld die vernietinging van die mens uit wat die verkeerde keuses maak en te naby aan die bose se skynbare gerief, gemak en valse vreugde wil leef.

8. Ja. Hoewel hy nie in die hele verhaal teenwoordig is nie, speel hy ‘n baie belangrike rol in die uitbeelding van die goeie wat die bose oorwin.

 Hy is veral nie ‘n twyfelaar wat swak keuses maak nie.

As verteenwoordiger van die goeie kies hy eerstens om iemand in nood te help.

Ook oorwin hy die bose as hy Wolf vernietig. Dit maak hom ‘n baie belangrike karakter in die verhaal.